Όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά, την 1η Οκτωβρίου, στην πρωτεύουσα της Αρμενίας, το Γιερεβάν, η οποία δηλώνει ότι προωθεί μια πολιτική “επαναπροσδιορισμού” προς τη Δύση, φιλοξενήθηκε μια συνάντηση της Ευρωασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EAEU), που αποτελεί μια προσπάθεια της Ρωσίας να δημιουργήσει κάτι αντίστοιχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο επικεφαλής της ρωσικής κυβέρνησης, ο Μιχάηλ Μισούστιν, ο οποίος έφτασε στο Γιερεβάν για να συμμετέχει στη συνεδρίαση, είχε προσωπική συνάντηση με τον Αρμένιο πρωθυπουργό, Νικόλ Πασινιάν.
Δύο εβδομάδες νωρίτερα, στις 14 Σεπτεμβρίου, εν μέσω μιας φερόμενης “σοβαρής επιδείνωσης” των σχέσεων με τη Ρωσία, ξεκίνησε εκ νέου η προμήθεια στρατιωτικών υλικών στην Αρμενία, θέτοντας σε πλήρη κίνδυνο τη γενική φιλοδυτική γραμμή της Αρμενίας. Η Μόσχα φέρεται να “έχει προμηθεύσει το Γιερεβάν με έναν μεγάλο αριθμό” πυραύλων για Smerch MLRS.
Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Όλεγκ Ποστέρνιακ, ο δυτικός “επαναπροσανατολισμός” του Γιερεβάν δεν είναι καν ένα παιχνίδι σε δύο μέτωπα, αλλά μια καθαρή φάρσα. Εξηγεί δε ότι εάν ληφθεί υπόψη ότι η οικονομία, η ενέργεια, τα τρόφιμα και η ασφάλεια των μεταφορών της Αρμενίας εξαρτώνται πλήρως από το Κρεμλίνο, δεν μπορεί απλώς να γυρίσει την πλάτη της στη Ρωσία. Στις 18 Σεπτεμβρίου μάλιστα, ο Πασινιάν αναγνώρισε ότι η Αρμενία δεν σκοπεύει να διακόψει τις σχέσεις της με τη Ρωσία.
Υποδομές ζωτικής σημασίας στα χέρια του Κρεμλίνου
Η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom, είναι ο αποκλειστικός προμηθευτής της Αρμενίας με φυσικό αέριο. Η θυγατρική της, Gazprom Armenia, έχει υπό τον έλεγχό της ολόκληρη την υποδομή διανομής φυσικού αερίου της χώρας.
Την ίδια στιγμή, λόγω της συμμετοχής της στην Ευρασιατική Ένωση, η Αρμενία αγοράζει αέριο από τη Ρωσία στην προνομιακή τιμή των 165 δολαρίων ανά 1000 κυβικά μέτρα. Εάν η Αρμενία διακόψει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, η τιμή του ρωσικού αερίου για το Γιερεβάν θα εκτοξευτεί σχεδόν τρεις φορές, στα 400 δολάρια. Μια τέτοια αύξηση θα είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία της αρμένικης κυβέρνησης να καλύψει τις βασικές ανάγκες της χώρας σε αέριο. Το έγκριτο αμερικανικό think tank Carnegie, έγραψε ότι “η Μόσχα έχει πολλούς τρόπους να επηρεάσει τη ζωή στην Αρμενία. Η Ρωσία προμηθεύει περισσότερο από το 90% του φυσικού αερίου στην Αρμενία και κατέχει τις υποδομές του αγωγού φυσικού αερίου της χώρας”.
Στην Αρμενία, η οποία δεν είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους, μόλις το 30%-35% των ενεργειακών αναγκών καλύπτεται από εγχώριες προμήθειες. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας παρέχεται κυρίως από πυρηνικούς και υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Ωστόσο, εξαρτάται επίσης πλήρως από τη Μόσχα.
Ο αρμένικος σταθμός πυρηνικής ενέργειας στο Μετσαμόρ, παρέχει περισσότερο από το 30% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Τον συγκεκριμένο σταθμό ελέγχει και διευθύνει η ρωσική κρατική Rosatom. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Μόσχα και το Γιερεβάν συμφώνησαν ακόμη και “στην εφαρμογή μέτρων για την επέκταση” της κοινής λειτουργίας του σταθμού. Επιπλέον, το απαραίτητο καύσιμο για τον σταθμό πυρηνικής ενέργειας -το ουράνιο- εισάγεται από τη Ρωσία.
Ο καταρράκτης Sevano-Razdan, είναι το μεγαλύτερο συγκρότημα υδροηλεκτρικών σταθμών της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει οκτώ (8) υδροηλεκτρικά εργοστάσια, συνολικής ισχύος 561,4 MW. Από το 2023, ανήκει στην International Energy Corporation CJSC, θυγατρική του ρωσικού ομίλου εταιρειών Tashir.
Ως εκ τούτου, ολόκληρη η ενεργειακή ασφάλεια της Αρμενίας βρίσκεται στα χέρια του Κρεμλίνου. Τον Δεκέμβριο του 2023, το βρετανικό Institute for War & Peace Reporting, προειδοποίησε ότι “οι τεταμένες σχέσεις της Αρμενίας με τη Ρωσική Ομοσπονδία, τον παραδοσιακό στρατηγικό της σύμμαχο, μπορούν να έχουν συνέπειες πέρα από την πολιτική και αμυντική συμμαχία, επηρεάζοντας την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας”.
Ασφάλεια και μεταφορά των τροφίμων
Η επισιτιστική ασφάλεια της Αρμενίας είναι ένας ακόμη τομέας όπου το Κρεμλίνο έχει τον πλήρη έλεγχο. Όπως τονίζει ο αναλυτής Όλεγκ Ποστέρνιακ, τα τελευταία χρόνια η Αρμενία εξαγοράζει σταθερά όλα τα σιτηρά της από τη Ρωσία. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία για το 2023, το 99,9% των εισαγωγών της χώρας σε σιτάρι, αλεύρι και καλαμπόκι, προέρχονταν από τη Ρωσία. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της επιτροπής κρατικών εσόδων από τα τελωνεία της Αρμενίας, το 98% του φυτικού λαδιού έχει επίσης εισαχθεί από τη Ρωσία.
Η μόνη σιδηροδρομική εταιρεία στην Αρμενία, η South Caucasus Railway, η οποία είναι υπεύθυνη για όλες τις μεταφορές στη χώρα (εμπορευματικές και επιβατικές), ανήκει επίσης στη Ρωσία. Η εταιρεία είναι θυγατρική της Russian Railways. Σύμφωνα με μια διμερή συμφωνία, από το 2008 όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο της Αρμενίας με την κινητή και ακίνητη περιουσία του, ανήκει σε αυτή τη ρωσική εταιρεία.
Η Ρωσία είναι το θεμέλιο της αρμένικης οικονομίας
Η Ρωσική Ομοσπονδία αποτελεί τον βασικό και μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Αρμενίας από το 1990, που απέκτησε την ανεξαρτησία της. Αλλά η ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία έδωσε νέα ώθηση στους οικονομικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών. Το 2022, ο κύκλος εργασιών στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, αυξήθηκε κατά 77% στο ποσό-ρεκόρ των 4,1 δισ. δολαρίων. Η τάση αυτή συνεχίστηκε το 2023, όταν το ποσοστό αυτό αυξήθηκε κατά επιπλέον 43%, στα 7,3 δισ. δολάρια.
Στις 13 Σεπτεμβρίου ο Ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Αλεξέι Οβερτσουκ, δήλωσε ότι το 2024, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσε να φτάσει στο άνευ προηγουμένου ποσό των 16 δισ. δολαρίων.
“Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι από την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει ενισχύσει σημαντικά τις θέσεις της στην οικονομία της Αρμενίας. Αυτή η αυξανόμενη εξάρτηση από τη Ρωσία μπορεί να περιορίσει σημαντικά την ικανότητα της Αρμενίας να ελίσσεται στην πολιτική αρένα”, σημειώνει το πρακτορείο ειδήσεων Eurasianet.
Ποια η εκτίμηση της Δύσης
Λαμβάνοντας υπόψη τους μοχλούς επιρροής που διαθέτει η Ρωσία, η αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής του Γιερεβάν αποτελεί μια πολύ δύσκολη πολιτική απόφαση. Σύμφωνα με τον Ουκρανό αναλυτή Ποστέρνιακ, παρά την επίδειξη ψευδούς “αποστασιοποίησης” της κυβέρνησης Πασινιάν από τη Ρωσία, πολλά διεθνή μέσα ενημέρωσης έχουν τονίσει επανειλημμένως την αδυναμία της Αρμενίας να επαναπροσδιοριστεί προς τη Δύση.
Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 2023 ο Economist τοποθέτησε την Αρμενία στη δεύτερη θέση της λίστας των χωρών που εξαρτώνται περισσότερο από τη Ρωσία σε ό,τι αφορά στην πολιτική, στην άμυνα και στην οικονομία. “Η Αρμενία είναι πολύ μακριά από την Ευρώπη για να ζητήσει ποτέ με ρεαλιστικές πιθανότητες την ένταξη στην ΕΕ και πολύ εξαρτημένη από τη Ρωσία για αγαθά, ενέργεια και ασφάλεια. Ο Πασινιάν φαίνεται να μην έχει άλλη επιλογή”, αναφέρει το γερμανικό Intelli News.
“Η Αρμενία παραμένει εξαρτημένη από τη Ρωσία σε αρκετούς τομείς: στην ενέργεια και στην εισαγωγή τροφίμων, και στις βασικές υποδομές” τονίζει το αμερικανικό Foreign Policy.
Επίσης, διεθνή think tanks και οίκοι αξιολόγησης έχουν καταλήξει σε παρόμοια συμπεράσματα. Για παράδειγμα, το αμερικανικό think tank Jamestown Foundation, σημειώνει ότι “η βαθιά εξάρτηση δημιουργεί εμπόδια στο Γιερεβάν στην προσπάθειά του να απελευθερωθεί από την επιρροή της Μόσχας και να επιτύχει βαθύτερη ενσωμάτωση με τη Δύση. Αυτό φαίνεται ασύμβατο με τις φιλοδοξίες του Γιερεβάν για μεγαλύτερη προσέγγιση με τη Δύση”.
Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης Fitch, “η οικονομία της Αρμενίας είναι βαθιά εξαρτημένη από τη Ρωσία για εμπόριο και ενέργεια, και η Fitch δεν αναμένει σημαντική διαφοροποίηση από τη Ρωσία σύντομα”. Επίσης, το think tank Carnegie έχει επισημάνει ότι “αν και οι σχέσεις με τη Ρωσία γίνονται όλο και πιο τεταμένες, η Αρμενία παραμένει στενά εξαρτημένη από τη Ρωσία για την ενέργεια και το εμπόριο, και παραμένει ο επίσημος στρατιωτικός της σύμμαχος”.
Όλα τα παραπάνω, καταλήγει ο Όλεγκ Παστέρνιακ, αποδεικνύουν ότι “η Αρμενία δεν είναι απλώς σύμμαχος, αλλά υποτελής της Ρωσίας. Πιθανότατα, η Αρμενία δεν θα επιβιώσει χωρίς τη Ρωσία”.
Και συνεχίζει: “δεδομένων όλων αυτών των γεγονότων, ο επαναπροσδιορισμός του Γιερεβάν προς τη Δύση, που αναμφίβολα έρχεται σε σύγκρουση με τα σχέδια του Κρεμλίνου, είναι ένα αδύνατο έργο για τη μικρή χώρα του Νότιου Καυκάσου. Η τελική κατάρρευση των σχέσεων Αρμενίας-Ρωσίας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μεγάλη κρίση στην Αρμενία, που θα περιλαμβάνει και όλες τις κρίσιμες κρατικές υποδομές”.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
