Ένας από τους πιο μεταδοτικούς ιούς που υπάρχουν στη φύση είναι αυτός που προκαλεί τον έρπη ζωστήρα. Είναι ο ίδιος ιός που προκαλεί την ανεμοβλογιά, από την οποία έχει νοσήσει τουλάχιστον το 90% του πληθυσμού μέχρι 15 ετών και το 95% των νεαρών ενηλίκων στις εύκρατες χώρες. Γι αυτό στην Ελλάδα προτείνεται ο εμβολιασμός των παιδιών έναντι της ανεμοβλογιάς, που προστατεύει από τη λοίμωξη κατά 70-90%.
Αυτοί που έχουν προσβληθεί από ανεμοβλογιά, ιδίως μετά τα 50 τους, κινδυνεύουν να αναζωπυρωθεί ο ιός, ο οποίος παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στον οργανισμό τους. Όμως τότε, θα επανέλθει με τη μορφή του έρπητα ζωστήρα.
Ο έρπης ζωστήρας εμφανίζεται σε 1,2 – 3,4 ανά 1000 άτομα όλων των ηλικιών, όμως όταν οι ηλικίες αυξάνονται από τα 50 και πάνω, η συχνότητα τριπλασιάζεται, και φτάνει τους 3,9-11,8 ανά 1000 ανθρώπους.
Έτσι, ένας στους τρεις, κινδυνεύει κάποια στιγμή της ζωής του να προσβληθεί από έρπητα ζωστήρα, αφού μετά τη νόσηση από ανεμοβλογιά, ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση, στα σημεία του νευρικού συστήματος που ονομάζονται νευρικά γάγγλια.
Το κυριότερο πρόβλημα, πέρα από τις δερματικές εκδηλώσεις του έρπητα, είναι ο πόνος, ο οποίος είναι ιδιαίτερα έντονος, καθώς προέρχεται από το ίδιο το νευρικό σύστημα.
Για τους κινδύνους από την προσβολή από έρπητα ζωστήρα, μίλησε στο in.gr o ειδικός παθολόγος -ακαδημαϊκός υπότροφος ΕΚΠΑ Θεόδωρος Ανδρουτσάκος, εξηγώντας ότι ο ιός της ανεμευλογιάς -έρπητα ζωστήρα (Varicella Zoster Virus – VZV) είναι ένας ιός DNA που εντάσσεται στην ευρύτερη οικογένεια των ερπητοϊών, όπως ο ιός του απλού έρπητα, ο ιός Epstein-Barr (EBV) ή ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV). Μεταδίδεται κυρίως με τα σταγονίδια της αναπνοής, αλλά και από το υγρό μέσα στα εξανθήματα που δημιουργούνται από τη λοίμωξη.
Η εικόνα του έρπη
«Η πρωτολοίμωξη από τον ιό οδηγεί στη γνωστή μας ανεμευλογιά, ενώ μετά την πάροδο της νόσου ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στο νευρικό σύστημα, σε δομές που ονομάζονται νευρικά γάγγλια», σημείωσε ο κ. Ανδρουτσάκος.
Περιγράφοντας την εικόνα του έρπητα ζωστήρα, ανέφερε ότι «εμφανίζεται με φυσαλιδώδες εξάνθημα, με ταινιοειδή κατανομή, που περιλαμβάνει 1 ή σπανιότερα 2 ή 3 δερμοτόμια», δηλαδή, μια σειρά εξανθημάτων με φυσαλίδες, που το ένα δίπλα στο άλλο σχηματίζουν μια λωρίδα στο δέρμα και η έκταση της λωρίδας αυτής, εξαρτάται από τα γάγγλια στα οποία είχε «φωλιάσει» ο ιός μέχρι να ενεργοποιηθεί.
Η λοίμωξη διαρκεί 2-4 εβδομάδες και στη συνέχεια οι φυσαλίδες «ξεραίνονται» και δημιουργούν εφελκίδες που σταδιακά εξαφανίζονται.
Συνήθως πριν δημιουργηθεί το εξάνθημα υπάρχει αίσθημα ότι η περιοχή «καίγεται».
Πόνος μόνιμος και δυνατός
Σε πάνω από το 15% των ασθενών που προσβάλλονται από τον έρπη ζωστήρα, όσο υπάρχει εξάνθημα ή ακόμα και μετά, στο σημείο, μπορεί να εμφανισθούν παραισθησίες και έντονος πόνος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να διαρκέσει από 4 εβδομάδες έως μόνιμα, μια κατάσταση που ονομάζεται μεθερπητική νευραλγία.
Μια σπανιότερη αλλά πιθανά επικίνδυνη επιπλοκή αφορά τα νεύρα του προσώπου, όπως το τρίδυμο και το προσωπικό.
Στην περίπτωση που ο ιός προσβάλει τον κλάδο του τριδύμου που νευρώνει τον οφθαλμό, μπορεί να προκαλέσει μέχρι και τύφλωση αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, ενώ αν προσβάλει το προσωπικό νεύρο, μπορεί να οδηγήσει σε πτώση της μίας γωνίας του στόματος, ταυτόχρονα με αδυναμία σύγκλεισης του ματιού και πόνο στο αυτί.
Σπανιότερα η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε έντονη φλεγμονή των αγγείων (αγγειίτιδα), οδηγώντας ακόμη και σε εικόνα αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Ο κίνδυνος για προσβολή από έρπητα ζωστήρα, αυξάνεται απότομα μετά την ηλικία των 50 ετών.
Αιτία φαίνεται να είναι η μείωση της ανοσίας στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Αντίστοιχα όμως, κινδυνεύουν από τον έρπητα και οι ασθενείς που λόγω της πάθησής τους είτε λόγω φαρμάκων έχουν κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Σε αυτές τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού εντάσσονται οι ασθενείς με καρκίνο, οι μεταμοσχευμένοι, οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα, που ακολουθούν θεραπείες με ανοσοκατασταλτικά ή στεροειδή.
Θεραπεία
Όπως τόνισε ο κ. Ανδρουτσάκος, η νόσηση από έρπητα ζωστήρα χρειάζεται αντιϊκή θεραπεία μέσα στις πρώτες 3 ημέρες από την εμφάνιση των συμπτωμάτων, καθώς έχει φανεί ότι μειώνει τη διάρκεια νόσησης και προστατεύει από την εμφάνιση μεθερπητικής νευραλγίας.
Όμως αν περάσουν οι πρώτες τρεις μέρες, τότε η θεραπεία συστήνεται μόνο σε ασθενείς που είναι σημαντικά ανοσοκατεσταλμένοι.
Εάν τα εξανθήματα φτάσουν στο στάδιο της εφελκιδοποίησης, δηλαδή έχουν «ξεραθεί», τότε η λήψη αντιϊκής θεραπείας μάλλον δεν έχει νόημα.
Εμβολιασμός
Λύση στον κίνδυνο της νόσησης αποτελεί ο εμβολιασμός έναντι του έρπητα ζωστήρα, καθώς μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης του νοσήματος, συμβάλλει σε μια ηπιότερη κλινική πορεία εάν εκδηλωθεί νόσος και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως η μεθερπητική νευραλγία.
Στην Ελλάδα κυκλοφορεί το αδρανοποιημένο ανασυνδυασμένο εμβόλιο (RΖV), το οποίο μπορεί πλέον να χορηγηθεί και σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, σε αντίθεση με το προηγούμενο εμβόλιο που περιείχε ζώντα εξασθενημένο ιό (ZVL).
Το συγκεκριμένο εμβόλιο γίνεται ενδομυϊκά, σε δύο δόσεις, ως εξής:
- Σε άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω με ανοσοκαταστολή (συμπεριλαμβανομένων ασθενών με HIV) με συνιστώμενο μεσοδιάστημα 1-2 μηνών και
- Σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, με συνιστώμενο μεσοδιάστημα 2 μηνών (ο εμβολιασμός θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το αργότερο σε μεσοδιάστημα 6 μηνών από την πρώτη δόση).
Πότε γίνεται το εμβόλιο
Καθώς διανύουμε περίοδο εμβολιασμών, ο κ. Ανδρουτσάκος τόνισε ότι ο έρπης ζωστήρας αποτελεί στην πραγματικότητα την ενεργοποίηση ξανά μιας λοίμωξης από το παρελθόν, οπότε μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου, χωρίς να ακολουθεί εποχιακή κατανομή.
Αυτό σημαίνει ότι εμβολιασμός κατά του έρπητα ζωστήρα μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, με μόνη εξαίρεση την πρόσφατη νόσηση από έρπητα ζωστήρα οπότε προτείνεται η καθυστέρηση για περίπου ένα χρόνο
Όσο για τα εποχιακά εμβόλια, το εμβόλιο του έρπη μπορεί να γίνει την ίδια μέρα με το εμβόλιο της γρίπης – σε διαφορετικά χέρια, ενώ με το εμβόλιο του πνευμονιοκόκκου καλό είναι να υπάρχει διαφορά ενός μηνός.
